| rdfs:comment
| - El llar o la llar (término usado en ambos géneros según las regiones, o en su plural llares) hace referencia a un conjunto de instrumentos de la cocina popular de tradición rural. y más específicamente a la cadena de hierro usada para colgar recipientes, comida o cacharrería diversa sobre el hogar. Objeto cuyo uso se ha perdido, es habitual en las almonedas y tiendas de anticuarios, y en museos etnográficos, de la vida rural o de temas antropológicos. Es símbolo usado en heráldica y en toponimia (como por ejemplo Los Llares). (es)
- Une crémaillère est un dispositif mécanique accroché à une potence, à un piton ou à un anneau scellé dans la paroi d'un foyer et pourvue de crocs (crémaillère à accroc) ou de dents (crémaillère à dents), permettant de suspendre au-dessus de la flamme les ustensiles munis d'une anse (marmite, chaudron, coquemar, bouilloire). Cet accessoire de foyer est un symbole traditionnel de la cheminée. (fr)
- A trammel hook is an adjustable hook used to suspend objects at variable heights. Trammel hooks may be used to hold a pot or kettle over a fire while cooking, allowing the height of the pot to be easily changed. Thus the rate of heating can be controlled. Trammel hooks can also be used to hold candles, where changing the height makes the area lit wider or narrower. (en)
- Els clemàstecs (clemascles, clemasques, clemalles, clemalls, clemastres, calamàstecs, calamastres, cremallers o cremalls, entre d'altres) són cadenes que es pengen a la llar de foc per suspendre olles o calderes damunt de les brases. Abans de la creació de la cuina de fogó, eren molt emprades per cuinar a les terres fredes i de muntanya. (ca)
- Der Kesselhaken und der Kesselring finden in der Heraldik als gemeine Figuren im Wappenschild oder Feld ihren Platz als Wappenfigur. Auch die Kesselzange ist in der Wappenkunst verbreitet. Für das Hantieren mit dem heißen Kessel waren es vielverwendete Utensilien. Zahlreiche andere Bezeichnungen sind für diese drei Gerätschaften je nach Region üblich.Der Kesselhaken heißt auch Kesseleisen, Ketelhaken, Hal oder Hahl (ndl. Haal). Es war eine Vorrichtung zum Aufhängen des Kessels im offenen Ofen, speziell in großen Kaminen oder über freiem Feuer. Andere Begriffe für den gleichen Sachverhalt: Hähl, Haul, Potthohl. (de)
- Laratza sutan pertzak zintzilikatu eta jakiak egosteko erabiltzen den burdinazko kate edo haga kakoduna da. Laratzekoak ziren ontzi handienak: galdarak edo maskeluak. Euskal Herrian, beheko sua erabiltzen zenean, etxe bakoitzak bazuen bere laratza, eta etxearen gozotasun eta babesa adierazten zuen. Askotan behin esnea egosten zen laratzeko pertzean, baina ez bakarrik. Etxeko bizitzan zuen garrantzi horregatik, euskal iruditerian, laratza sinbologia handiko elementua da, esaera zaharretan aipatua, zenbait sineskera tradizionalen eta igarkizunen erreferentzia, eta ohitura zaharren erdigune. (eu)
- Een haardhaal of schoorsteenhaal is een werktuig dat in vroeger eeuwen bij het koken werd gebruikt om ketels of potten op te hangen boven het open vuur in een schouw. De termen vuurhaak, vuurijzer en heugel worden wel gebruikt als synoniem, deze woorden hebben echter meerdere betekenissen. Afbeeldingen van haardhalen komen in de heraldiek voor als figuur in een wapen. Omdat de beugel van de ketel erg warm werd gebruikte men een koude hand, ook wel potheis genoemd om de ketel van de haal te lichten. Vaak werd een brashaak, ook wel ketelknecht genoemd, gebruikt om de sopketel te hanteren.
*
*
* (nl)
- Ку́жба — гак для підвішування казана над вогнем. Використовувався разом з триногою чи як складова пристрою, відомого як верклюг чи берфело. Слово кужба походить від рум. cújbă («дуга», «гак»), що має слов'янську етимологію: від серб. гужва («моток», «кільце», «мотузяна петля»), спорідненого з українським гуж. Для уникнення опіків внаслідок маніпуляції з пристроєм, іноді можуть використовувати спеціальні держаки. (uk)
|
| has abstract
| - Els clemàstecs (clemascles, clemasques, clemalles, clemalls, clemastres, calamàstecs, calamastres, cremallers o cremalls, entre d'altres) són cadenes que es pengen a la llar de foc per suspendre olles o calderes damunt de les brases. Abans de la creació de la cuina de fogó, eren molt emprades per cuinar a les terres fredes i de muntanya. Els clemàstecs eren fets de ferro forjat, amb baules amples i un sistema de ganxos que permetia de pujar o baixar les olles i així regular-ne la proximitat al foc. Es penjaven d'una estaca de ferro dins de la xemeneia al moment de construir la casa i es fixaven amb un rebló. Es consideraven com una part essencial de la llar i era molt mal vist despenjar-los. A més a més de coure el menjar de les persones, servien per a fer calderades de menjar per al bestiar i per escalfar aigua per a altres usos. La mida dels clemàstecs també indicava la importància de la casa: si només s'hi podia penjar una olla, significava que la casa era pobra i hi havia poc per coure, i en aquest cas parlem de "cremalla"; si se'n podien penjar dos o tres, representava que la casa gaudia de més abundància. A més a més, a algunes cases importants els clemàstecs eren ornamentats amb treballs de forja que servien per distingir-los encara més.Un dels cremalls més importants que es coneixen tenen 5 ganxos, en una estructura quadrada, amb un en cada extrem, i un altre al mig. Pertanyien a casa Montardit de Peramea (Pallars Sobirà), i els seus propietaris se'ls van vendre per les dificultats econòmiques de la postguerra. Segons sembla, l'estructura aguantava recta sense desnivellar-se pel pes, tot i tenir penjada una olla en un extrem. Estaven ricament treballats en forja i eren un element imprescindible en una gran i ampla xemeneia d'una casa molt puixant. (ca)
- Der Kesselhaken und der Kesselring finden in der Heraldik als gemeine Figuren im Wappenschild oder Feld ihren Platz als Wappenfigur. Auch die Kesselzange ist in der Wappenkunst verbreitet. Für das Hantieren mit dem heißen Kessel waren es vielverwendete Utensilien. Zahlreiche andere Bezeichnungen sind für diese drei Gerätschaften je nach Region üblich.Der Kesselhaken heißt auch Kesseleisen, Ketelhaken, Hal oder Hahl (ndl. Haal). Es war eine Vorrichtung zum Aufhängen des Kessels im offenen Ofen, speziell in großen Kaminen oder über freiem Feuer. Andere Begriffe für den gleichen Sachverhalt: Hähl, Haul, Potthohl. Er hat, wie im Wappenbild immer gezeigt, Zähne. Diese dienen der Verstellbarkeit: Meist besteht der Kesselhaken aus einem mit den Zähnen versehenen Flacheisen, das am unteren Ende aufgebogen ist, so dass der Kessel eingehängt werden kann. Parallel zu dem Flacheisen verläuft in der Regel eine Stange, die zum Aufhängen über der Feuerstelle dient. Beide Teile sind durch Führungen verbunden, ein beweglicher Haken kann in jeden Zahn eingehängt werden und damit die Länge der Aufhängevorrichtung verändert werden. Seltener sind Kurbelvorrichtungen, ähnlich einer Zahnstangenwinde. Für wohlhabende Besitzer wurden die einzelnen Teile oft graviert oder kunstvoll ausgeschmiedet. Rinken oder Kesselrinken heißt der Kesselring, der ein Griff am Kessel ist. Ein mit Kesselrinken besetztes Kreuz wird Kirchenspange genannt. Die Zange wurde zum Herausheben des Kessels gebraucht. Der Begriff Hafte als Bezeichnung für Kesselring konnte nicht in der Literatur gefunden werden, obwohl er in Wappenbeschreibungen (Blasonierung) Verwendung findet. Der Dreibeinkochtopf trägt auch die Bezeichnung Grapen. (de)
- El llar o la llar (término usado en ambos géneros según las regiones, o en su plural llares) hace referencia a un conjunto de instrumentos de la cocina popular de tradición rural. y más específicamente a la cadena de hierro usada para colgar recipientes, comida o cacharrería diversa sobre el hogar. Objeto cuyo uso se ha perdido, es habitual en las almonedas y tiendas de anticuarios, y en museos etnográficos, de la vida rural o de temas antropológicos. Es símbolo usado en heráldica y en toponimia (como por ejemplo Los Llares). (es)
- Laratza sutan pertzak zintzilikatu eta jakiak egosteko erabiltzen den burdinazko kate edo haga kakoduna da. Laratzekoak ziren ontzi handienak: galdarak edo maskeluak. Euskal Herrian, beheko sua erabiltzen zenean, etxe bakoitzak bazuen bere laratza, eta etxearen gozotasun eta babesa adierazten zuen. Askotan behin esnea egosten zen laratzeko pertzean, baina ez bakarrik. Etxeko bizitzan zuen garrantzi horregatik, euskal iruditerian, laratza sinbologia handiko elementua da, esaera zaharretan aipatua, zenbait sineskera tradizionalen eta igarkizunen erreferentzia, eta ohitura zaharren erdigune. Xabier Lizardiren Euskal Pizkundea poeman ageri da: (eu)
- Une crémaillère est un dispositif mécanique accroché à une potence, à un piton ou à un anneau scellé dans la paroi d'un foyer et pourvue de crocs (crémaillère à accroc) ou de dents (crémaillère à dents), permettant de suspendre au-dessus de la flamme les ustensiles munis d'une anse (marmite, chaudron, coquemar, bouilloire). Cet accessoire de foyer est un symbole traditionnel de la cheminée. (fr)
- A trammel hook is an adjustable hook used to suspend objects at variable heights. Trammel hooks may be used to hold a pot or kettle over a fire while cooking, allowing the height of the pot to be easily changed. Thus the rate of heating can be controlled. Trammel hooks can also be used to hold candles, where changing the height makes the area lit wider or narrower. (en)
- Een haardhaal of schoorsteenhaal is een werktuig dat in vroeger eeuwen bij het koken werd gebruikt om ketels of potten op te hangen boven het open vuur in een schouw. De termen vuurhaak, vuurijzer en heugel worden wel gebruikt als synoniem, deze woorden hebben echter meerdere betekenissen. Afbeeldingen van haardhalen komen in de heraldiek voor als figuur in een wapen. Een haardhaal is in lengte verstelbaar. Door de afstand tussen pot of ketel en het haardvuur te variëren kan de opwarming en daarmee de bereidingstijd van het voedsel worden geregeld. Haardhalen kwamen voor in een grote variëteit, van eenvoudig tot rijk versierd. Ze zijn onder te verdelen in drie soorten, gebaseerd op de methode waarmee de lengte versteld kan worden.
* Bij de kettinghaal kan de lengte veranderd worden door meer of minder ogen van de ketting te gebruiken.
* De zaaghaal kent een vertanding die lijkt op die van een zaag. De lengte kan geregeld worden door meer of minder tanden te nemen.
* De schroefhaal heeft een staaf met schroefdraad. De lengte kan ingesteld worden door de staaf te draaien. De schroefhaal kwam voornamelijk voor in de Kempen en werd speciaal gebruikt bij het koken van sop, het veevoer. Kettinghalen en zaaghalen werden opgehangen aan een haalboom, een balk of ijzeren stang die dwars in de schoorsteen was ingemetseld. De schroefhaal werd opgehangen aan een draaiboom (zwenkarm) waarmee de ketel uit de haard gedraaid kon worden. Met behulp van de schroefdraad kon de zware en onhandige sopketel voorzichtig worden neergelaten op een karretje waarop de ketel vervoerd werd naar de stal. Als het hoogtebereik van de haal niet groot genoeg was kon de haal verlengd worden met een lenghaal. Verder kende men het panijzer ook wel hangijzer genoemd. Dit ijzer werd aan de haal gehangen als men iets wilde bereiden in een koekenpan. Die pan werd op het hangijzer geplaatst en tijdens het bakken bij de lange steel vastgehouden. Omdat de beugel van de ketel erg warm werd gebruikte men een koude hand, ook wel potheis genoemd om de ketel van de haal te lichten. Vaak werd een brashaak, ook wel ketelknecht genoemd, gebruikt om de sopketel te hanteren. Aan het eind van de 19e eeuw vond de plattebuiskachel ingang. Die gaf veel meer warmte dan een open vuur en er kon ook goed op gekookt worden. Haardhalen en hun toebehoren waren toen niet meer nodig.
* Een kettinghaal.
* Een zaaghaal.
* Een schroefhaal.
* Een lenghaal.
* Een panijzer, ook wel hangijzer genoemd.
* Een koekenpan met lange steel.
* Een koude hand.
* Een brashaak. (nl)
- Ку́жба — гак для підвішування казана над вогнем. Використовувався разом з триногою чи як складова пристрою, відомого як верклюг чи берфело. Слово кужба походить від рум. cújbă («дуга», «гак»), що має слов'янську етимологію: від серб. гужва («моток», «кільце», «мотузяна петля»), спорідненого з українським гуж. Кужба може бути регульованою — коли вона являє собою елемент верклюга і може в цьому разі називатися ще й берфелою. Верклюг (від вертіти, пор. «вертлюг») складається з вертикальної стійки (стовпа), який обертається на підп'ятнику (каганці); до стовпа кріпиться горизонтальна дерев'яна планка (власно верклюг), у середній частині якої є отвір, через яке проходить вертикальна металева штаба з отворами, що закінчується гаком (берфела чи кужба). Висоту гака над вогнем регулюють за допомогою кілочка (чопа), який вставляється в один з отворів берфели, а обертовий стовп на підп'ятнику уможливлює повертати конструкцію. Вважається, що перші подібні пристрої з'явилися до VI ст. до н. е. (доба Гальштатської культури), на північ від Альп, де проживали кельтські племена. Вони значно підвищили рівень приготування їжі, винайшовши залізну триногу, де регулювання висоти казана над вогнем здійснювалося за допомогою ланцюга, у кільця якого вставлявся гак, а на останній навішувався посуд з кільцями чи дужками. Ланцюг пізніше був замінений залізним стрижнем чи штабою, спорядженими зарубками. Ось як описується пристрій в «Енциклопедії» Дідро та Д'Аламбера: «залізна штаба, по довжині якої пророблені зубці чи глибокі зарубки. На одному кінці штаба має ланцюг для підвішування, паралельно до неї примикає друга штаба, верхній кінець якої може чіплятися за зубці першої, а нижній споряджений гаком. Цю конструкцію поміщають у каміни на кухнях; опускають чи підіймають гак на рівні проміжки, за допомогою зубців чи зарубок; надівають горщик з дужкою чи казан на гак, і посудина залишається таким чином над вогнем». Замість простої штаби може використовуватися основа у формі хреста, що уможливлює вішати зразу по три казанки, а також у формі лука, трикутника, серця. Для уникнення опіків внаслідок маніпуляції з пристроєм, іноді можуть використовувати спеціальні держаки. (uk)
|
![[RDF Data]](/fct/images/sw-rdf-blue.png)
![[cxml]](/fct/images/cxml_doc.png)
![[csv]](/fct/images/csv_doc.png)
![[text]](/fct/images/ntriples_doc.png)
![[turtle]](/fct/images/n3turtle_doc.png)
![[ld+json]](/fct/images/jsonld_doc.png)
![[rdf+json]](/fct/images/json_doc.png)
![[rdf+xml]](/fct/images/xml_doc.png)
![[atom+xml]](/fct/images/atom_doc.png)
![[html]](/fct/images/html_doc.png)
