| rdfs:comment
| - Als Matrize bezeichnet man im Zusammenhang mit Handsatz, Maschinensatz und Schriftgießerei eine Form aus Metall zur Erzeugung von Lettern oder Bleisatzzeilen. (de)
- In the manufacture of metal type used in letterpress printing, a matrix (from the Latin meaning womb or a female breeding animal) is the mould used to cast a letter, known as a sort. Matrices for printing types were made of copper. However, in printmaking the matrix is whatever is used, with ink, to hold the image that makes up the print, whether a plate in etching and engraving or a woodblock in woodcut. (en)
- En imprimerie typographique, une matrice est un moule pour former des caractères en relief qui serviront à imprimer des textes. (fr)
- In una la matrice è un blocchetto di rame che, unito alla forma, funge da stampo per la realizzazione dei caratteri mobili, mediante colatura della lega tipografica. (it)
- Se denomina matriz a uma peça normalmente de metal que forma parte de um molde de um tipo de imprensa. O processo tradicional foi inventado por Johannes Gutenberg com o conjunto de inventos que constituem a imprensa de tipos móveis. (pt)
- Матрица в издательском деле — углублённая форма с отпечатком буквы (или другого знака), предназначенная для отливки литер. Шрифтолитейная матрица употреблялась в ручном наборе, а линотипная или монотипная — в механизированных наборных машинах. Стереотипная матрица — матрица, использующаяся при для отливки стереотипов высокой печати, сделанная в виде углублённой копии набора на картоне, свинце или другом материале. Для тиснения стереотипных матриц или неметаллических стереотипов применялся (обычно гидравлический) матричный пресс. (ru)
- Se denomina matriz a una pieza normalizada de metal destinada a formar parte del molde de un tipo de imprenta. El proceso tradicional fue inventado por Johannes Gutenberg dentro de un grupo de inventos que constituye la imprenta de tipos móviles. El molde del que forma parte la matriz puede ser manual, automático, o formar parte de una máquina de componer como la Linotipia o la Monotipia. En los procedimientos automáticos la matriz suele ser considerablemente distinta que en el procedimiento manual. (es)
- Een matrijs of lettermoeder is een metalen plaatje waarin een teken is geperst om loden letters te gieten. De matrijs wordt gemaakt door
* met een spiegelbeeldige stempel of patrijs een holle ruimte te persen in een meestal koperen plaatje
* door via elektrolyse koper op een loden letter neer te laten slaan kan een nieuwe matrijs worden verkregen, ook als het stempel of de punch niet (meer) beschikbaar is. In de negentiende en begin twintigste eeuw was deze laatste methode populair bij veel lettergieterijen om ook andermans letters te kunnen gieten. Er waren grote verschillen in letterhoogte: (nl)
|
| has abstract
| - Als Matrize bezeichnet man im Zusammenhang mit Handsatz, Maschinensatz und Schriftgießerei eine Form aus Metall zur Erzeugung von Lettern oder Bleisatzzeilen. (de)
- Se denomina matriz a una pieza normalizada de metal destinada a formar parte del molde de un tipo de imprenta. El proceso tradicional fue inventado por Johannes Gutenberg dentro de un grupo de inventos que constituye la imprenta de tipos móviles. La matriz se compone por lo general de una pieza prismática de cobre sobre la que se graba la forma en hueco de una letra o signo. Esto se hace por estampación con punzón, y más recientemente por procedimientos electroquímicos o mecánicos (mediante un pantógrafo). Esta matriz se sitúa en un molde de forma aproximadamente prismática, de modo que constituye el extremo que lo cierra por su parte inferior. En la matriz el dibujo está grabado en su posición natural o a derechas, mientras que en el punzón y en el tipo móvil la letra está invertida en simetría especular, para poder producir una impresión correcta. El molde del que forma parte la matriz puede ser manual, automático, o formar parte de una máquina de componer como la Linotipia o la Monotipia. En los procedimientos automáticos la matriz suele ser considerablemente distinta que en el procedimiento manual. (es)
- In the manufacture of metal type used in letterpress printing, a matrix (from the Latin meaning womb or a female breeding animal) is the mould used to cast a letter, known as a sort. Matrices for printing types were made of copper. However, in printmaking the matrix is whatever is used, with ink, to hold the image that makes up the print, whether a plate in etching and engraving or a woodblock in woodcut. (en)
- En imprimerie typographique, une matrice est un moule pour former des caractères en relief qui serviront à imprimer des textes. (fr)
- In una la matrice è un blocchetto di rame che, unito alla forma, funge da stampo per la realizzazione dei caratteri mobili, mediante colatura della lega tipografica. (it)
- Een matrijs of lettermoeder is een metalen plaatje waarin een teken is geperst om loden letters te gieten. De matrijs wordt gemaakt door
* met een spiegelbeeldige stempel of patrijs een holle ruimte te persen in een meestal koperen plaatje
* door via elektrolyse koper op een loden letter neer te laten slaan kan een nieuwe matrijs worden verkregen, ook als het stempel of de punch niet (meer) beschikbaar is. In de negentiende en begin twintigste eeuw was deze laatste methode populair bij veel lettergieterijen om ook andermans letters te kunnen gieten. Het beeld in de matrijs is leesbaar (niet-spiegelbeeldig). De matrijs bevindt zich in een gietapparaat. Tot in de tweede helft van de negentiende eeuw werden nog altijd met hand-gietvormen de letters een voor een gegoten. Het gietapparaat wordt gevuld met een vloeibare loodlegering van wisselende hoeveelheden lood, antimoon en tin. Het antimoon dient om de legering te harden, want puur lood is te zacht, en vervormt snel onder de druk van een pers. Het tin zorgt ervoor dat de legering taai blijft, en ook bevordert het een goede verdeling van het antimoon door de letter. Bij het afkoelen ontstaan eerst meng-kristallen van tin en antimoon die aan de letter de hardheid verlenen. Een ander voordeel van een legering is de lagere smelttemperatuur en de verminderde uitzettingscoëfficiënt. Daardoor breekt het beeld niet van de letter af bij het afkoelen. Na het stollen en afkoelen moet het letterstaafje nog enige bewerkingen ondergaan voor het kan worden gebruikt om tekst te zetten:
* de bramen langs de zijkanten vlakschuren
* eventueel werd er een extra aangebracht, met een schaaf.
* Nederland: 0,9785 inch (24,85 mm).
* de letter op de gewenste letterhoogte brengen door het aan de onderkant af te schaven. De inwendige diepte van matrijzen kan verschillen, voor een lettergieterij met Fourcier-machines maakte dat weinig uit. De letter werd in grote hoeveelheden op voorraad gegoten. Pas als de bestelling binnen was, werden de letters op de gewenste hoogte gebracht door ze af te schaven. Bij matrijzen in gebruik bij zetselgietmachines zoals bij Monotype, Linotype, Typograph en Ludlow waren alle matrijzen gelijk van diepte. De inwendige hoogte van de gietvorm plus de diepte in de matrijs bepaalde de uiteindelijke letterhoogte. Er waren grote verschillen in letterhoogte:
* België: 0,932 inch (23,70 mm)
* Bulgarije: 0,936 inch
* Denemarken: 0,982, 0,986, 0,987 inch
* Engeland, VS, Canada: 0,918 inch (23,31 mm)
* Italië: 0,987 inch
* Frankrijk, Duitsland, Zweden, Zwitserland: 0,928 inch (23,57 mm)
* Nederlandse Staatsdrukkerij: 0,932 inch (23,70 mm)In 1905 werd bij een reorganisatie van de Algemeene Landsdrukkerij in Den Haag de letterhoogte van 63 Didot-punt ingevoerd.
* Nederland: 0,9785 inch (24,85 mm). Aan het eind van de negentiende eeuw bestonden er slechts twee Nederlandse gieterijen: Joh. Enschede & Zonen in Haarlem en Lettergieterij Amsterdam. Deze beide firma's hanteerden beide een net iets andere letterhoogte:
* Enschede : 65 23/24 punt Didot
* Amsterdam: 66 1/24 punt Didot Dit alles was uit concurrentieoverwegingen: het zorgde ervoor dat hun letter niet kon gemengd gedrukt in een zetsel.De letter uit Haarlem werd of te mager gedrukt en anders was het Amsterdamse zetsel veel te vet in druk. De letters werden daarna verzameld in een letterkast om voldoende letters te hebben voor de tekst. Deze letterkasten zijn onderverdeeld in vakken, waarbij vaak gebruikte letters als bijvoorbeeld de klinkers een grotere ruimte zijn toebedeeld. Het gieten van letters vond na de uitvinding van de boekdrukkunst plaats in drukkerijen. Door specialisatie ontstonden zelfstandige lettergieterijen. Aan het eind van de negentiende eeuw werden zetmachines ontwikkeld, die matrijzen bevatten. (nl)
- Se denomina matriz a uma peça normalmente de metal que forma parte de um molde de um tipo de imprensa. O processo tradicional foi inventado por Johannes Gutenberg com o conjunto de inventos que constituem a imprensa de tipos móveis. (pt)
- Матрица в издательском деле — углублённая форма с отпечатком буквы (или другого знака), предназначенная для отливки литер. Шрифтолитейная матрица употреблялась в ручном наборе, а линотипная или монотипная — в механизированных наборных машинах. Стереотипная матрица — матрица, использующаяся при для отливки стереотипов высокой печати, сделанная в виде углублённой копии набора на картоне, свинце или другом материале. Для тиснения стереотипных матриц или неметаллических стереотипов применялся (обычно гидравлический) матричный пресс. (ru)
|
![[RDF Data]](/fct/images/sw-rdf-blue.png)
![[cxml]](/fct/images/cxml_doc.png)
![[csv]](/fct/images/csv_doc.png)
![[text]](/fct/images/ntriples_doc.png)
![[turtle]](/fct/images/n3turtle_doc.png)
![[ld+json]](/fct/images/jsonld_doc.png)
![[rdf+json]](/fct/images/json_doc.png)
![[rdf+xml]](/fct/images/xml_doc.png)
![[atom+xml]](/fct/images/atom_doc.png)
![[html]](/fct/images/html_doc.png)
